Դաշնակիցներ Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի միջեւ բախումն անխուսափելի է

Դարերի ընթացքում առնվազն 12 անգամ միմյանց դեմ մարտնչած Թուրքիան եւ Ռուսաստանը դժվար թե դաշնակիցներ դառնան, գրում է Arab News-ը:

2015-ին, երբ Թուրքիան խոցեց ռուսական ռազմական ինքնաթիռը, նրանց միջեւ ցանկացած համաձայնագիր ավելի անհավանական էր թվում: Իսկ Ռուսաստանի դեսպան Անդրեյ Կառլովի սպանությունը մեկ տարի անց պատերազմի պատրվակ դարձավ:

Զարմանալի է, սակայն այդ ժամանակվանից ի վեր իրականությունն այն է, որ նրանք ավելի են մտերմացել միմյանց հետ: Մինչ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը փորձում է սեպ խրել Թուրքիայի եւ ՆԱՏՕ-ում նրա դաշնակիցների միջեւ, պետք է տեսնել, թե ինչպես են պահպանվում հարաբերությունները պատմական հակառակորդների միջեւ:

Նրանից 17 կմ քառակուսի կիլոմետր տարածքով դեպի հյուսիս` Ռուսաստանը Թուրքիայի համար անշարժ իրողություն է: Կրեմլի համար իրենց ազդեցությունը վերականգնելու 80 միլիոն մահմեդականների ձգտումը սպառնալիք է Ռուսաստանի ազդեցության ավանդական ոլորտի համար:

Հենց Կովկասում են տարածաշրջանային այս երկու հսկաների հավակնությունները շփվում միմյանց հետ: Չնայած Թուրքիան Վրաստանին տեսնում է որպես ՆԱՏՕ-ի պոտենցիալ դաշնակից, Ռուսաստանը երկար ժամանակ Կովկասը դիտում էր միայն որպես հաճախորդ-պետություններ, որոնք կարճ շղթայով են կապված:

20-րդ դարի սկզբից ոչ մի անգամ Թուրքիան չի մտածել Ռուսաստանին հակադրվելու մասին, որպեսզի արեւելքում վերամիավորվի իր թուրք եղբայրների հետ: Սակայն անցյալ տարվա իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ նա պատրաստ է մտնել հակամարտության մեջ, որն իրականում մերձեցրեց երկու կողմերին:

Թուրքիայի միջամտությունը 2020թ․ Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմին, իրավիճակը սրելու փոխարեն, իրականում հանգեցրեց խաղաղ պայմանագրի եւ տարածքների վերագծման: Պուտինը իր հանդուրժողականությունը Թուրքիայի ռազմական արկածախնդրությունների հանդեպ ամփոփեց նոյեմբերին հայտարարելով. «Այսօր նրանք (Ֆրանսիան եւ Գերմանիան) համատեղ կատարում են իրենց պաշտպանական եւ անվտանգության պարտականությունները ՆԱՏՕ-ում, ինչպես անհրաժեշտ են համարում: Ինչո՞ւ մենք (Ռուսաստանը եւ Թուրքիան) չենք կարող նույնը անել»:

Հայտարարությունն ընդգծում է, թե ինչու հաշվարկով այս ամուսնությունը Կրեմլի համար այսքան նշանակություն ունի՝ ավելի ու ավելի բազմաբեւեռ աշխարհում Ռուսաստանը կարող է ինքն իրեն նախագծել միայն այլ տերությունների հետ հարաբերությունների ուսումնասիրության միջոցով: Թուրքիայի հետ մի տեսակ դաշինքը ոչ միայն սահմանափակում է Ռուսաստանի ազդեցության ոլորտում միջամտելու այլ տերությունների հնարավորությունները, այլ նաեւ ունի ՆԱՏՕ-ն խարխլելու հավելյալ արժեք:

Եթե կործանիչներով ճգնաժամը շրջադարձային պահ էր Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի հարաբերություններում, դա նաեւ ցույց տվեց, որ Սիրիան կարող է հանդես գալ որպես մոդել այն բանի, թե ինչպես նրանք կարող են աշխատել միասին՝ այլ տերությունների հաշվին:

Ապահովելով Ասադին աջակցելու կենսական ուղին՝ Ռուսաստանը գործեց միջազգային կարծիքին հակառակ՝ միաժամանակ ընդլայնելով իր ներկայությունը աշխարհի այն մասում, որը շատ առումներով բացառապես ամերիկյան մտահոգությունն էր: Իսկ Թուրքիային հնարավորություն տալով հաղթել իր քուրդ թշնամիներին՝ Կրեմլը կարողացավ իրեն դրսեւորել որպես գործնական դաշնակից:

Եթե Վաշինգտոնի հետ Անկարայի հարաբերությունները որոշվում են անձի, ընտրությունների, ինստիտուտների եւ հասարակական կարծիքի միջոցով, ապա նրա կապերը Ռուսաստանի հետ զուտ անձնական են: Հաղորդվում է, որ հենց Պուտինն է նախազգուշացրել Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին 2016-ի հեղաշրջման փորձի մասին, եւ հենց նա է շնորհավորել Թուրքիայի նախագահին այն հաղթահարելու կապակցությամբ։

Չնայած այն հանգամանքին, որ վեց տասնամյակ Անկարան արել է անհրաժեշտ ամեն ինչ եվրոպական տնտեսությանը միանալու համար, ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության շանսերն այժմ ավելի փոքր են, քան երբեւէ: Սակայն չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնությանը ինտեգրվելու եւ Կենտրոնական Ասիայի թուրքական ժողովուրդների հետ կապերը միաժամանակ ամրապնդելու փոխարեն Ռուսաստանը ավելի կարեւոր նշանակություն է ձեռք բերում Թուրքիայի համար:

Այս միտումը հստակ ընդգծվեց ռուսական С-400 հակաօդային պաշտպանության համակարգեր գնելու որոշմամբ: Սա ոչ միայն Թուրքիային զրկեց հինգերորդ սերնդի ամերիկյան կործանիչներ գնելուց, այլեւ որ ամենակարեւորն է, բոլշեւիկյան Ռուսաստանը 1920-ականներին առաջին անգամ աջակցեց ժամանակակից թուրքական պետությանը Հունաստանի դեմ, Անկարան այնքան համարձակորեն դուրս եկավ արեւմտյան ուղեծրից՝ հօգուտ Ռուսաստանի:

Բախվելով անվտանգության սպառնալիքների` Եվրոպան դժվար թե իրեն թույլ տա կորցնել ՆԱՏՕ-ում մեծությամբ երկրորդ բանակը, մինչդեռ Թուրքիան պետք է հիշի նաեւ Պուտինի նպատակահարմարության մասին՝ Ռուսաստանը Թուրքիայի հետ կաշխատի միայն այն դեպքում, եթե նրա շահերը պահպանվեն:

Չնայած Ռուսաստանի կողմից կանոնների վրա չհիմնված հարաբերություններ պահպանելու ունակությանը, նա չի ապահովում Արեւմուտքի տնտեսական հմայքը՝ այն առեւտրային եկամուտները, որոնք Թուրքիան դժվար թե իրեն թույլ տա կորցնել:

Թեեւ Թուրքիան եւ Ռուսաստանը փորձում էին լեզու գտնել այնտեղ, որտեղ դա հնարավոր է, Անկարան կխուսափի հետագա միջազգային պատժամիջոցների ենթարկվելուց՝ հաշվի առնելով, իր որոշ սուր տնտեսական խնդիրները: Երկու կողմերն էլ այժմ գիտեն, որ իրենք ուժ ունեն եւ, ամենակարեւորը, համարձակություն ունեն դրանք իրականացնելու համար: Բախումն անխուսափելի է: Երկու երկրների ղեկավարներին անհրաժեշտ է միայն նայել պատմությանը, որպեսզի պարզեն, թե դա իրականում որտեղ կարող է տեղի ունենալ՝ Սեւ ծովի շուրջը, Կովկասում կամ Կենտրոնական Ասիայում, որտեղ Թուրքիայի քաղաքականությունը գնալով ավելի է սպառնում Ռուսաստանին: