Ինչպե՞ս են Հայաստանը և Ադրբեջանը փորձում վերադարձնել Ղարաբաղյան առաջին պատերազմում կորածներին․ BBC-ի անդրադարձը
BBC-ի ռուսական ծառայությունը լայնածավալ հոդված է հրապարակել Ղարաբաղյան առաջին պատերազմում անհետ կորածների մասին, որում տեղ են գտել հարցազրույցներ անհետ կորածների ընտանիքների և իրավապաշտպանների հետ։
1990-ականների սկզբին Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ընթացքում անհետ կորել է ավելի քան 5000 մարդ։ 2020 թ-ի Արցախյան պատերազմից հետո Հայաստանում և Ադրբեջանում դարձյալ սկսել են խոսել նրանց մասին։
BBC-ի ռուսական ծառայությունը զրուցել է երկու կողմերի իրավապաշտպանների և անհետ կորածների ընտանիքների անդամների հետ։
Զրուցելով անհետ կորած հայ զինծառայող Յուրի Հակոբյանի կնոջ՝ Զարինեի հետ՝ լրատվամիջոցը հայտնում է, որ 60 տարեկանում նա ստացել է իր երրորդ կրթությունը և դարձել զինվորական հոգեբան։ Զարինեն վաղուց է շփվում անհետ կորածների ընտանիքների հետ, այդ պատճառով որոշել է մասնագիտական կրթություն ստանալ նրանց առավելագույն կերպով օգնելու համար։ Ամուսնու անհետացումից 28 տարի անց Զարինե Հակոբյանը դեռ հավատում է, որ ամուսինը ողջ է։
Ըստ լրատվամիջոցի՝ թե՛ հայկական, թե՛ ադրբեջանական կողմի իրավապաշտպանները պատմել են այն մասին, որ դեռ 1990-ականների սկզբից անհետ կորածների և հնարավոր ռազմագերիների մասին տարբեր լուրեր էին շրջանառվում։ Ըստ ադրբեջանցի իրավապաշտպան Էլդար Զեյնալովի՝ հաճախ այդ լուրերից շահում էին հանցավոր խմբերը, որոնք գտնում էին հարազատներին, ասում, թե իբր գերության մեջ տեսել են նրանց մտերիմներին և կարող են վարձատրության դիմաց վերադարձնել։
«Նրանք ոչ մեծ գումար էին խնդրում, սովորաբար՝ 200-500 դոլար, բենզինի և ինչ-որ մեկին կաշառելու համար։ Ավելի մեծ գումար չէին տա, քանի որ կասկածներ կառաջանային, մարդիկ երաշխիքներ կպահանջեին, իսկ այսպես մարդիկ բաժանվում էին գումարից, իսկ խաբեբան անհետանում էր», – նշել է Զեյնալովը։
Իրավապաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը նույնպես BBC-ին պատմել է նման հանցավոր խմբերի մասին։
«Դրանք հաճախ լինում էին խաբեբաների միջազգային խմբեր՝ հայեր, ադրբեջանցիներ, վրացիներ, որոնք օգտվում էին՝ ազդելով մարդու հոգու ամենանուրբ թելերի վրա», – ասել է Լարիսա Ալավերդյանը։
Պատերազմից հետո եղել են նաև հակառակ կողմից մարդկանց առևանգելու դեպքեր՝ գերիների հետ փոխանակման նպատակով։ Լարիսա Ալավերդյանը հայտնել է, որ երկու կողմերը պետական մակարդակով վերջ են դրել այդ գործողություններին։
Այնուհետև BBC-ի ռուսական ծառայությունն անդրադառնում է անհետ կորածների թվերին՝ 1500 մարդ հայկական կողմից, 4000՝ ադրբեջանական։ Թվերի միջև լուրջ տարբերության պատճառներից մեկն այն է, որ մարտերը մղում էի անկանոն ջոկատները․ աշխարհազորայիները ոչ միշտ էին գրանցում իրենց ջոկատներում կռվողների շարքերում վիրավորներին, զոհերին կամ գերեվարվածներին։
Ըստ ադրբեջանցի իրավապաշտպաններից մեկի՝ թվերի նման տարբերության պատճառներից մեկն էլ Բաքվի իրականացրած երկու անհաջող գործողություններն են, մեկը՝ Մարտակերտում, որտեղ կորել է շուրջ 800 ադրբեջանցի զինվոր, մյուսը՝ Մռավի լեռնաշղթայի մոտ, երբ հայկական ուժերը հրետանիով հարվածել են լեռնագագաթի ձյանը, և հարյուրավոր ադրբեջանցի զինվորներ մնացել են ձնահյուսի տակ։
Անհետ կորածների որոնումներն, ըստ իրավապաշտպանների, անհնար են դարձել նաև այն պատճառով, որ կողմերը որևէ շփում չեն ունեցել այդ հարցով, միմյանց թույլ չեն տվել մուտք գործել մարտերի անցկացման վայրերը, քանի որ մեկը մյուսին չի վստահել։