Սոչիի գագաթնաժողովը ցույց տվեց, որ Ռուսաստանին վաղ է անտեսել․ Մարկեդոնով
Սոչիի գագաթնաժողովը ցույց տվեց, որ դեռ վաղ է Ռուսաստանին անտեսել։ Տելեգրամի Bunin & Co ալիքում այս մասին գրել է ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։
Հոկտեմբերի վերջին օրը Սոչիում տեղի ունեցավ հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման եռակողմ գագաթնաժողովը։ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը մեկնաբանելով բարդ բանակցությունների արդյունքները, մատնանշեց սկզբունքորեն կարեւոր մի քանի դրույթ։ Բայց դրանցից երկուսն արժանի են հատուկ հիշատակման։ Ռուսական պետության ղեկավարի խոսքով՝ Իլհամ Ալիեւի եւ Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպումը «օգտակար էր», քանի որ այն պայմաններ ստեղծեց իրավիճակն ընդհանուր առմամբ կարգավորելու հետագա քայլերի համար։
Միեւնույն ժամանակ, Պուտինը չէր թաքցնում, որ «ամեն ինչ չէ, որ հաջողվել է համաձայնեցնել, որոշ բաներ ստիպված էինք հանել մասնագետների մակարդակով նախկինում մշակված Ռուսաստանի Դաշնության, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների համատեղ հայտարարության տեքստից»։
Ինչպե՞ս գնահատել Սոչիի գագաթնաժողովի արդյունքները։ Կարելի է արդյոք ասել, որ Մոսկվան վերականգնել է հայ-ադրբեջանական կարգավորման հիմնական մոդերատորի ոչ պաշտոնական կարգավիճակը։ Պուտինի, Ալիեւի եւ Փաշինյանի համատեղ հայտարարությունը չորրորդն է ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո։ Դրանցից յուրաքանչյուրն ունի իր սեփական «գրավչությունը»:
Եթե առաջինը արձանագրել էր նոր ռազմաքաղաքական ստատուս քվոյի առաջացումը, ապա երկրորդն առաջարկում էր տարածաշրջանի տնտեսական վերականգնման ծրագիր՝ հակամարտությունների կարգավորումը սուրբ գործից պրագմատիկ հարթություն տեղափոխելու համար, իսկ երրորդը ամրապնդում էր Մոսկվայի հատուկ դերը խաղաղության գործընթացում։
Սակայն երրորդ եւ չորրորդ փաստաթղթի միջեւ (հրապարակվել է 2022 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Սոչիի գագաթնաժողովի ավարտին) մեկ տարուց էլ քիչ ժամանակ է անցել։ Բայց այս ընթացքում շատ բան է փոխվել ինչպես Կովկասում, այնպես էլ հետխորհրդային տարածքում ընդհանուր առմամբ։
«Մինսկի խումբը» փաստացի դադարեցրել է իր աշխատանքը, ԵՄ-ն կտրուկ ակտիվացրել է իր միջնորդությունը (անցյալ տարվա դեկտեմբերից մինչեւ այս տարվա օգոստոս Բրյուսելում 4 գագաթնաժողով է տեղի ունեցել՝ չհաշված Պրահայում Եվրոպական քաղաքական համայնքի շրջանակում հանդիպումը)։ Ամերիկացիները հետ չեն մնացել Եվրամիության իրենց գործընկերներից։Ինչ-որ պահի թվում էր, թե Ռուսաստանը դուրս է մղվել խաղաղ գործընթացից, իսկ Մոսկվայի ներգրավվածությունն Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողության մեջ Ղարաբաղը վերածել է ոչ պրոֆիլային դիվանագիտական ակտիվի: Տպավորություն էր ստեղծվել, որ Բրյուսելն ու Վաշինգտոնն իրենց ձեռքն են վերցրել հայ-ադրբեջանական խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստումը։
Սակայն Սոչիի գագաթնաժողովը ցույց տվեց, որ Ռուսաստանին դեռ վաղ է անտեսել։ Կրեմլը փորձեց իր ձեռքը վերցնել նախաձեռնությունը։ Եվ եթե 2022 թվականի հոկտեմբերի 31-ի համատեղ հայտարարության տեքստը գնահատենք Մոսկվայի դիրքորոշումները հասկանալու համատեքստում, ապա «ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի հիմնական ներդրումը իր տեղակայման տարածքում անվտանգության ապահովման գործում» եւ « տարածաշրջանում իրավիճակը կայունացնելու իր ջանքերի պահանջը» շատ պերճախոս է։
Ինչպես նաեւ այն փաստի արձանագրումը, որ Ռուսաստանի Դաշնության միջնորդությունը պահանջված է հակամարտության երկու կողմերից։ Այս հարցում Երեւանը եւ Բաքուն (գոնե պաշտոնական մակարդակով) համակարծիք են։
Բայց արդյոք դա նշանակում է, որ նախաձեռնությունը վերցնելու փաստն անվիճելի է։ Իհարկե ոչ։ Եվ այս մասին ոչ պակաս պերճախոս է խոսում Նիկոլ Փաշինյանի՝ Սոչիի բանակցությունների հաջորդ օրը Թեհրան կատարած այցը։ Հայաստանը ձգտում է հեջավորել ռիսկերը։ Հեռու չէ նաեւ Բրյուսելում հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման հանձնաժողովի նիստը։
Արդեն այսօր այնտեղ աշխատում է ԵՄ դիտորդների եւ ԵԱՀԿ ներկայացուցիչների առաքելությունը։ Այսօր, անցյալ տարվա համեմատ, Ռուսաստանը գործում է ավելի կոշտ մրցակցային միջավայրում։ Եվ այստեղ խոսքը ոչ միայն Արեւմուտքի, այլեւ Արեւելքի մասին է։ Եվ այն, որ Սոչիի բանակցություններից հետո դրանց արդյունքները դարձան Վլադիմիր Պուտինի եւ նրա թուրք գործընկեր Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի զրույցի առարկան, նույնպես վկայում է վերը նշված դրույթի օգտին։
Ռուսաստանի համար ավելի դժվար է, քան երեկ։ Եվ վաղը այդ դժվարությունները չեն վերանա։ Սակայն Մոսկվան ցույց տվեց, որ Կովկասում իր ներուժի հետ պետք է հաշվի նստել։ Եվ որքան էլ բարդ լինի ուկրաինական փազլը, Ռուսաստանի համար Հայաստանի եւ Ադրբեջանի խնդիրները շարունակում են կարեւոր մնալ»։