Տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի մթնող արշալույսը

«Մենք որդեգրել ենք հավասարակշռված քաղաքականության և հավասարակշռող քաղաքականության մոտեցումը, որի ուղղություններից մեկը տնտեսական դիվերսիֆիկացիան է։ Այս մասին երեկ հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը։ «Մենք պետք է աստիճանաբար հավասարակշռենք մեր տնտեսական հարաբերությունները։

Կառավարությունը որոշել է խթանել արտահանումը դեպի ԵՄ, և սա հավասարակշռման դրսևորում է»,- նշել է նա՝ միևնույն ժամանակ հավելելով, որ կառավարությունը չի կարող միայնակ իրականացնել որոշման ողջ շրջանակը։Միևնույն ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը խոստովանել է, որ «մենք ԵԱՏՄ-ում մեզ վատ չենք զգում», ինչպի մասին խոսում են նաև թվերը:

«Բայց մյուս կողմից մենք չենք կարող չնկատել մեր ժողովրդի առնվազն որոշակի և շատ շոշափելի հատվածի ձգտումները Հայաստանի ապագայի համար ձևավորել ընտրանքներ, տարբերակներ: Մեր բալանսավորման և բալանսավորված արտաքին քաղաքականությունը, նաև դրա համար է, որովհետև, երբ որ ընտրություն չկա, ստացվում է, որ մտածելու անհրաժեշտություն էլ չկա առանձնապես»,-ասել է Փաշինյանը։Իսկ ի՞նչ է կատարվում իրականում, և ի՞նչ է թաքնված այս ամենի թիկունքում: Փաստացի, միակ բանը, որ Փաշինյանը ճիշտ է ասում, այն է, որ Հայաստանը ԵԱՏՄ-ում իրեն վատ չի զգում:

Հայաստանը, լինելով ԵԱՏՄ միասնական շուկայի մաս, գործնականում կարող է կապող օղակ դառնալ ԵԱՏՄ-ի և այլ շուկաների միջև, օրինակ՝ ԵՄ-ի։ Միանշանակ դրական է, որ ԵԱՏՄ երկրների ու Հայաստանի միջև առևտրաշրջանառությունը զգալի առաջընթաց է գրանցում, սակայն լուրջ խնդիր է դարձել Հայաստանի զգալի կախվածությունը ռուսական շուկայից։ Օրինակ՝ Հայաստանի առևտրաշրջանառության 40 տոկոսը և ավելին կատարվում է Ռուսաստանի հետ, իսկ Ռուսաստանի առևտրի ընդամենը 1,8 տոկոսն է կատարվում Հայաստանի հետ։ Ու այս իրավիճակում Երևանում որոշում են կայացնում ԵՄ-ին անդամակցելու շուրջ։

Նախ՝ անպատասխան է մնում հարցը, թե ինչ է տալու Հայաստանի՝ ԵՄ անդամակցությունը, երբ ԵՄ երկրների հետ առևտրաշրջանառությունը անկում է գրանցում, իսկ այդ բլոկում տրամադրված չեն ընդունել հայկական արտադրության ապրանքները։ Ռուսաստանն ինքը հանգիստ կարող է Հայաստանին փոխարինող առևտրային գործընկեր գտնել, այսինքն՝ լրացնել այդ 1,8 տոկոսը, ինչպես եվրոպական իր առևտրային գործընկերներին փոխարինեց ասիական երկրներով, բայց Հայաստանի համար լուրջ խնդիր է Ռուսաստանին փոխարինող գտնելը։

Առավել խորքային իմաստով Հայաստանին մեծապես ձեռնտու է, որ Ռուսաստանի հետ մեր առևտրային հարաբերությունները նոր բարձունքների հասնեն, և օգտվենք ԵԱՏՄ-ի դաշտի ընձեռած հնարավորություններից, ուղղակի խնդիրն այն է, որ Հայաստանը չպետք է իր տնտեսությունը դարձնի միակողմանի, ինչն էլ անում են հիմիկվա իշխանությունները։

Այո, հարկավոր է մեծ աշխատանք տանել այլ շուկաների ուղղությամբ։ Իսկ որպես այլընտրանքային շուկաներ պետք է դիտարկել, օրինակ՝ Իրանին, որի հետ ԵԱՏՄ-ն ազատ առևտրի համաձայնագիր է կնքել, ու այդ երկիրն էլ ահռելի էներգետիկ և այլ ռեսուրսների է տիրապետում։ Իսկ մի օր էլ կարող է Արևմուտքը գործարքի գնալ Իրանի հետ միջուկային ծրագրի հարցում, ու Հայաստանի համար նոր հնարավորություններ կբացվեն։ԵՄ-ի շուկայում տեղ գտնելու ուղղությամբ կարելի է ակտիվորեն աշխատել, որ հայկական արտադրանքը մրցակցայնություն ձեռք բերի, իսկ Հայստանում եվրոպական ներդրումներ կատարվեն։

ԱՄՆ-ի հետ տնտեսական հարաբերությունների խորացման մեծ հնարավորություններ կան։ Ամերիկյան տեխնոլոգիական հսկաները բարենպաստ պայմանների առկայության դեպքում կարող են Հայաստանում մասնաճյուղեր բացել ու նույնիսկ որոշ արտադրություն կազմակերպել։ Չպետք է անտեսել նաև չինական շուկայի անծայրածիր հնարավորությունները։

Չինաստանից ոչ միայն կարելի է ներդրումներ ներգրավել, այլև տեխնոլոգիաներ ձեռք բերել։ Ուղղակի անհրաժեշտ է քայլեր ձեռնարկել այս ուղղությամբ ու չինացի գործարարների հրավիրել Հայաստան:Քայլեր չկան նաև ասիական հզորացող մյուս հսկայի՝ Հնդկաստանի ուղղությամբ, որի տնտեսությունն աճում է առաջանցիկ տեմպերով։ Հնդկաստանի հետ մեր համագործակցությունը տեղավորվում է միայն այդ երկրից գնված սպառազինություններով և Հայաստան եկող հնդիկ աշխատանքային միգրանտներով։

Չկան համատեղ նախաձեռնություններ ու տնտեսական նախագծեր։ Այս բոլոր ուղղություններով աշխատելու համար նախաձեռնողականություն և մեծ ջանքերի ներդրում է պետք, բայց իշխանությունները, Փաշինյանի գլխավորությամբ, չեն ցանկանում դուրս գալ իրենց ստեղծած կոմֆորտի զոնայից, որքան էլ խոսում են դիվերսիֆիկացիայից։ Հենց միայն այն, որ այս հարցում Փաշինյանը գնդակը նետում է գործարարների դաշտ, ինքնին խոսուն է:Վերջապես, դիվերսիֆիկացիայի հարցում պարտադիր չէ անդամակցել որևէ կառույցի՝ մեկ ուրիշի հաշվին: Ի վերջո, ոչ մեկ անգամ ռուսական պաշտոնական շրջանակները նշել են, որ ԵԱՏՄ-ն ու ԵՄ-ն անհամատեղելի են:

Իսկ թե ում է ավելի շատ ձեռնտու Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ-ում լինելը, պատասխանը արդեն նշված է նյութի վերևում: Պարզապես մեկ անգամ ևս պետք է համեմատել Հայաստանի արտաքին առևտրի հաշվեկշռում Ռուսաստանի բաժինը, և վերջինիս արտաքին առևտրի հաշվեկշռում Հայաստանի բաժինը...