Իսրայելական լրատվամիջոցները՝ Ազնավուրի ընտանիքի սխրանքի մասին (Լուսանկար)
Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանությունից փրկված ապագա մեծն շանսոնյե Շառլ Ազնավուրի ընտանիքը խոսք էր տվել օգնել բոլորին, ովքեր տառապում են հալածանքներից։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նրանք Փարիզում տասնյակ հրեաների էին փրկել, ինչպես նաեւ տասնյակ հայերի, լեհերի, ռուսների։ Օրերս Իսրայելում ստանալով Ռաուլ Վալենսբերգի անվան մեդալ՝ Ազնավուրը հայտարարել էր․ «Եթե աշխարհը ճանաչեր Հայոց ցեղասպանությունը, Հոլոքոսթը կարող էր եւ չլինել»։ Այս մասիան գրում է Jewish.ru-ն՝ մեջբերելով Շառլ Ազնավուրի եւ նրա ընտանիքի սխրանքի մանրամասները։
«Ոչ, նա հրեա չէ։ Եվ հրեաների պատմության մեջ հիշատակվում է բացառապես այն պատճառով, որ նրա ընտանիքը Փարիզի շրջափակման ժամանակ նրանց իր տանն էր պահում։ Ընդ որում, ոչ միայն հրեաների։ Ազնավուրներն իրենք Ֆրանսիա էին եկել 1922-ին՝ Թալեաթ փաշայի համախոհներից երկարատեւ փախուստից հետո, որոնք ղեկավարում էին 1915-ին Թուրքիայում հայերի ջարդերը։ Հայոց ցեղասպանություն անունը ստացած իրադարձությունը մինչեւ հիմա միանշանակ չի գնահատվում տարբեր երկրների քաղաքական գործիչների եւ քաղաքացիների կողմից։ Բայց հենց այդ ողբերգական իրադարությունն է Ազնավուրի ընտանիքին ստիպել ավելի խորը հասկանալ Հոլոքոսթն ու ձգտել իր տանը փրկել ռեժիմից հալածվածներին՝ հրեաներին, հայերին, ռուսներին եւ լեհերին»։
Նրա մորը թրքուհի էին անվանում, թեպետ նա Թուրքիայում ծնված հայուհի էր։ Ճիշտ այնպես, ինչպես Ազնավուրին ֆրանսիացի են անվանում եւ այդ երկրի մշակույթի գլխավոր խորհրդանիշերից մեկը համարում, թեպետ նա Ֆրանսիայում ծնված հայ է։ Նրա հայրը նույնպես հայ էր, չնայած ծնվել էր Վրաստանում, որտեղ հայերին չէին հալածում։ Ցեղասպանությունը նրանց ընտանիքում չէր ընկալվում որպես ամբողջ ժողովրդի ողբերգություն։ Ազնավուրը հարցազրույցում կրկնում է, որ այդ պատմությունն իր ընտանիքում ընկալվում էր բացառապես որպես իր մոր ընտանիքի վիշտը։ Բայց չնայած վերապրածին՝ մայրը չէր ձգտում երեխաների մեջ ատելություն դաստիարակել Թուրքիայի նկատմամբ․ ընդհակառակը, միշտ հիանում էր թուրք կանանց գեղեցկությամբ, կենցաղ վարելու նրանց ունակություններով եւ, բնականաբար, խոհանոցով։
«Ես ծնվել եմ դժոխքով ճանապարհորդության ավարտին, որտեղ սկսվում էր արտագաղթ կոչվող դրախտը»,- գրել է Ազնավուրը իր ինքնակենսագրական գրքերից մեկում։
Նրա ծնողները Ֆրանսիա էին ժամանել ԱՄՆ հասնելու հույսով, սակայն արդյունքում մի ամբողջ տարի մաշում էին քաղաքային պրեֆեկտուրայի դռները՝ փորձելով ինչ-որ կերպ պարզել իրենց կարգավիճակը։ Չնայած այն հանգամանքին, որ 20-ականների սկզբին Ֆրանսիայում մոտ 50 հազար հայ էր ապրում, Փարիզում քիչ էին հասկանում, թե ովքեր են այդ մարդիկ։ «Հիմա դուք ռու՞ս եք, հրեա՞, թե՞ արաբ»,- լսում էր այս հարցը Ազնավուրի հայրը այն պատուհանից, որի հետեւում նրա գործը քննում էր պրեֆեկտուրայի աշխատակիցը։
Շառլ Ազնավուրի ծննդյան պահին նրա ծնողներն արդեն մտափոխվել էին եւ չէին ցանկանում հեռանալ Ֆրանսիայից՝ չնայած, որ ԱՄՆ վիզան արդեն պատրաստ էր։ Տղային ուզում էին անվանել Շահնուր, սակայն բուժքույրն այնքան էլ լավ չէր հասկացել, թե ինչ է նշանակում Շահնուր եւ տղայի անունը գրել էր Շառլ։
Շառլն արտիստ էր դարձել շրջիկ թատերախմբի կազմում, որին միացել էին նրա ծնողները։ Ելույթները միշտ տարբեր վայրերում էին լինում՝ մերթ «Օդեոն» թատրոնից ոչ հեռու՝ Գիտական միության սրահում, մերթ «Յենա» սրահում։ Ճանաչումը վրա էր հասել ավելի ուշ՝ 1933-ին, երբ նա «Պետի Մոնդ» թատոնում մանկական լսումների ժամանակ համար էր կատարել, որը ֆրանսիացիներն, իհարկե, անվանեցին «ռուսական պար»։
1936 թվականին Ֆրանսիայի Կոմունիստական կուսակցությունը պիկնիկներ էր կազմակերպել, որոնց ներկա էր Ազնավուրի ընտանիքը։ Նրա հայրն այնտեղ երգում էր, Շառլը քրոջ՝ Աիդայի հետ պարում էր եւ ձայնակցում։ Երգուպարից բացի, այն ժամանակվա ավանդույթ էր խորհրդային կինոյի ցուցադրությունը։ Հիմա Ազնավուրը հիշում է, որ ժամանակին դիտել է «Մաքսիմի պատանեկությունը», «Զրահակիր Պոտյոմկին», «Լենինը՝ հոկտեմբերին» ֆիլմերը, որոնք մաքուր քարոզչություն էին, սակայն ինքը դա ընկալում էր որպես արվեստի գործ, շատ էր հավատում Կարմիր Հոկտեմբերի հաղթանակին։ Այնտեղ էլ Ազնավուրը ծանոթացավ Միսաք Մանուշյանի հետ, որը Ֆրանսիայի հայ երիտասարդների միության, իսկ հետո նաեւ Ֆրանսիայի կոմունիստական կուսակցության ակտիվիստներից էր։ Այդ ծանոթությունը Շառլ Ազնավուրին բերեց հրեաների առաջ ավանդի համար Իսրայելի կառավարության մրցանակին, որը նա ստացավ հոկտեմբերի վերջին։
Նրա հայրը գրվել էր Ֆրանսիայի բանակում ծառայելու, ընտանիքը նրան ճանապարհում էր կայարանից։ Հրաժեշտ տալիս նա հանձնարարել էր ոչ մի դեպքում չլքել Փարիզը։ Շրջափակումից հետո քաղաքի ծայրամասերը դատարկվել էին, թեպետ կենտրոնում կյանքը դեռ եռում էր։ Օգնելով մորը ինչ-որ սնունդ հայթայթել՝ Շառլը թերթ, զուգագուլպաներ էր վաճառում, ընկերների հետ հավաքում դեն նետված հեծանիվները՝ հույս ունենալով, որ խաղաղության հաստատման հետ դրանք կներկեն եւ կվաճառեն։
Հանկարծ ինչ-որ մի օր տան շեմին հայտնվեց նրա հայրը՝ մազակալած դեմքով, կռացած մեջքով։ Նրան ինչ-որ կերպ հաջողվել էր փախչել գերմանացիներից իր ջոկատի գերեվարման ժամանակ։ Շուտով նրանց տուն սկսեցին գալ «Մանուշյանի խմբի» անդամներ, որոնք արդեն ֆրանսիական Դիմադրության կազմում էին մտնում։ Այդ խմբում կային լեհեր, իտալացիներ, ֆրանսիացիներ, Հունգարիայի, Գերմանիայի եւ Լեհաստանի հրեաներ։ Նրանք բոլորը ի վերջո մահապատժի ենթարկվեցին։ Ազնավուրի ընտանիքը նրանց օգնում էր ուժերի ներածին չափով՝ թաքցնելով հրեաներին, որոնք թաքնվում էին հալածանքներից, ռուսների, հայերի, որոնց բռնի ուժով հավաքագրել էին Վերմախտ, սակայն նրանց հաջողվել էր փախչել։
Նրանք զինվորական համազգեստով մտնում էին Նավարեն փողոցի վրա գտնվող տունը եւ դուրս էին գալիս քաղաքացիական համազգեստով։ Շառլի առաջադրանքն էր ազատվել այդ համազգեստներից։ Մի քանի անգամ նրանց դուռը ծեծել էր ոստիկանությունը, սակայն հարեւանները հասցրել էին զգուշացնել։ Գեստապոյականների այցերից հետո Ազնավուրի հայրը ստիպված էր փախչել Լիոն ազգականների մոտ, որպեսզի սպասի, մինչեւ ամեն բան հանդարտվի։ Շառլին այդպես էլ անհայտ մնացին թե՛ իրենց տանն օգնություն ստացած մարդկանց անունները, թե՛ նրանց հետագա ճակատագիրը։
Հնարավոր է, որ այդ հիշողությունները այդպես էլ մնայն լոկ Ազնավուրի հուշերի էջերում, եթե չլիներ Ռաուլ Վալլենբերգի շքանշանը, որը նրան եւ նրա քրոջը որոշել էին հանձնել Իսրայելում այս տարվա վերջին։
«Այս պատվաբեր պարգեւը Ազնավուր ընտանիքի՝ մոր՝ Քնարի, հոր՝ Միշայի, նրանց որդու եւ քրոջ ջանքերի նկատմամբ հարգանքն է, որոնք նացիստական շրջափակման մութ օրերին Ֆրանսիայում օգնում էին նրանց, ում հալածում էին նացիստները»,- ասված է Ռաուլ Վալլենբերգի միջազգային ֆոնդի հաղորդագրության մեջ (IRWF)։
Նա անկեղծ երախտապարտ էր նախագահ Ռեուվեն Ռիվլինին, որն անձամբ հանձնեց նրանց պարգեւը, սակայն չկարողացավ զերծ մնալ հարցից․ «Ինչու՞ դուք չեք ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը, երբ ինքներդ եք տուժել նացիստական ռեժիմից»։
Ռիվլինը պատասխանեց, որ դա քաղաքական հարց է, եւ չնայած այն հանգամանքին, որ ինքն ընդունում է հայ ժողովրդի ողբերգությունը, ստիպված է հարգել Իսրայելի խորհրդարանի որոշումը, որը մոլորվել է 1915-ին կատարվածը ճշգրիտ բնորոշումներ տալու մեջ։ Երուսաղեմում պարգեւատրումից հետո պատվիրակությունը մեկնել էր Թել Ավիվ, իսկ ճանապարհին՝ Նեւե-Շալոմ բնակավայրում, ձիթենիներ էր տնկել՝ ի հիշատակ բռնապետությունից զոհված հայերի եւ հրեաների։
Հայաստանում խորհրդարանական ընտրություններ լինելու դեպքում հարցվածները հիմնականում կընտրեին ՔՊ-ին, ԲՀ...
Փորձում են իրականացնել պլան Բ-ն․ Ի՞նչ կա Անդրանիկ Քոչարյանի մտքին․ «Կարճ ասած»
Գիտնականները պարզել են, թե ինչու են ոմանք չափազանց սուր արձագանքում չլփոցին, խշխշոցին, խռմփոցին և ծա...
Բացահայտվել է հավի և ձվի մասին հնագույն հանելուկը
Բարեկեցություն խոստացած Փաշինյանը գյուղացիներին առաջարկում է փողոցում կուկուռուզ վաճառել
Փաշինյանը գյուղացիներին առաջարկեց ճանապարհին ջուր ծախել, բայց ՀԴՄ կտրոնով
Երևանում 74-ամյա տղամարդը սեռական ոտնձգություն է կատարել 9-ամյա աղջնակի նկատմամբ
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը չի մեկնի Բաքու՝ COP29-ին մասնակցելու. BBC
Սևանի ափի ճեմուղին չկա, բայց գումարներն արդեն հատկացվել են
Ողջ աշխարհի քրիստոնյաներն աղոթք կբարձրացնեն հանուն Հայաստանի և հայրենազրկված արցախահայերի