Ինչու Պուտինը չմիջամտեց Հայաստանի «թավշյա հեղափոխությանը». Foreign Affairs
Ապրիլին ՀՀ վարչապետ Սերժ Սարգսյանը ստիպված էր հրաժարական տալ՝ Արևելյան Եվրոպայում այս դարի առաջին տասնամյակում տեղի ունեցած «գունավոր հեղափոխությունների» ալիքը հիշեցնող զանգվածային ցույցերի ճնշման տակ, foreignaffairs.com-ում գրում է Լուքան Ահմադ Վեյը՝ փորձելով բացատրել, թե ինչու Ռուսաստանն առանց միջամտության ընդունեց «եվրասիական հեղափոխությունը»:
Այս ցույցերը կարծես լուրջ մարտահրավեր պետք է լինեին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համար: Նա սարսափում է իր երկրում հակաբռնապետական շարժումների հնարավոր տարածումից, և երկար ժամանակ նրան հետապնդում է տարածաշրջանում «գունավոր հեղափոխությունների» սպառնալիքի միտքը: Նա Ռուսաստանի հարևան երկրներում բռնապետերին պաշտպանելու համար միջամտելու փորձ ունի, Պուտինն Ուկրաինայում 2013-2014 թվականներին պաշտպանել է Վիկտոր Յանուկովիչին և միջամտել տարածաշրջանում մի շարք ընտրությունների, այդ թվում՝ 2006 թվականին Բելառուսի նախագահական ընտրություններին և 2004 և 2014 թվականներին Ուկրաինայի ընտրություններին:
Մի շարք ռուս մեկնաբաններ մտավախություն էին հայտնում, որ հայաստանյան ցույցերը Ռուսաստանի սահմանների մոտակայքում ուսանողական հեղափոխություն հրահրելու Արևմուտքի գաղտնի ծրագրի մաս են կազմում և որ ընդդիմությունը կարող է Հայաստանին դեմ հանել Ռուսաստանին:
Կարելի էր ակնկալել, որ Պուտինն իր ամբողջ աջակցությունը կտրամադրի Սերժ Սարգսյանին և Հանրապետական կուսակցությանը: Իրականում, այն բանից հետո, երբ Սերժ Սարգսյանը ստիպված եղավ ապրիլի 23-ին հրաժարական տալ, Ռուսաստանը սկսեց աշխատել հետնաբեմում՝ Կարեն Կարապետյանին իշխանության փոխանցումը կազմակերպելու համար: Ռուսական հսկողության տակ գտնվող պարբերականները սկսեցին ցույցերն Արևմուտքի կողմից կառավարվող «հերթական մայդան» պիտակավորել: Այնուամենայնիվ, երբ Հանրապետական կուսակցությունը չկարողացավ բողոքի ցույցերի պատճառով Կարեն Կարապետյանին հանձնել իշխանությունը, Պուտինն անսպասելիորեն լռեց, ռուսական լրատվամիջոցներն, իրենց հերթին, դադարեցին շարժումը վարկաբեկել, և ռուսական իշխանությունները չփորձեցին ճնշում գործադրել Հայաստանի իշխանությունների վրա ընդդիմության նկատմամբ ուժ կիրառելու համար, ինչպես դա արել էին Ուկրաինայում 2014 թվականին: Ավելին, Պուտինն առաջիններից էր, որ շնորհավորեց Նիկոլ Փաշինյանին ՀՀ վարչապետ ընտրվելու կապակցությամբ:
Հասկանալու համար Պուտինի պահվածքը՝ կարևոր է հասկանալ Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության և տարածաշրջանի վրա իր ազդեցության վերաբերյալ որոշակի թյուրըմբռնումները: Նախ, չնայած հակաժողովրդավարական իշխանություններին սատարելու համբավին, Պուտինին շատ ավելի հետաքրքրում է իշխանության աշխարհաքաղաքական հավասարակշռությունը, քան այն, թե արդյոք կոնկրետ երկրները ժողովրդավարական են, թե բռնապետական: Պուտինն ակնհայտորեն ժողովրդավարության ջատագով չէ, և ընտրության դեպքում կնախընտրի աշխատել բռնապետությունների հետ, բայց միայն դրա համար նա լուրջ ջանքեր գործադրելու մտադրություն չունի:
Կարևոր հանգամանք է նաև այն, որ ի հակադրություն Ուկրաինայի իրադարձություններին, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ հանձնառու է պահպանել աշխարհաքաղաքական ստատուս քվոն: Ցույցերի ժամանակ չէին բարձրացվում ԵՄ դրոշներ կամ այլ նշաններ, որոնք ցույց կտային, որ նոր ուժերը դեմ են հանդես գալիս տարածաշրջանում Ռուսաստանի դիրքերին: Բացի այդ, Ռուսաստանի դիրքորոշմանն է նպաստել նաև այն փաստը, որ Հայաստանի խոցելի միջազգային դիրքը և կախվածությունը Ռուսաստանի ռազմական աջակցությունից չափազանց բարդ են դարձնում որևէ առաջնորդի համար Ռուսաստանի ուղեծրից հեռանալը:
Կրեմլի դիրքորոշումը հասկանալու համար կարևոր է նաև հասկանալ մեկ այլ մոլորություն Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ՝ այն, որ Պուտինը կարող է կառավարել Ռուսաստանի հարևանությամբ և անգամ Միացյալ Նահանգներում քաղաքական իրադարձությունները: Պուտինը, հնարավոր է, չի միջամտել նաև այն պատճառով, որ զգացել է, որ Հանրապետական կուսակցության իշխանությունը փրկելու փորձը կտապալվեր: Ռուսական միջամտություններն, ի վերջո, հետխորհրդային տարածքում հարաբերականորեն քիչ են հաջողություն ունեցել: Փաստացիորեն Կրեմլի նախընտրած թեկնածուն պարտություն է կրել ԽՍՀՄ փլուզումից ի վեր ընտրություններին 11 հայտնի միջամտություններից 7-ի դեպքում:
Ուկրաինայում Ռուսաստանի փորձառությունից հետո Պուտինը կարող էր անհանգստանալ, որ Հայաստանում ժողովրդականություն չվայելող վարչակազմին ակնհայտորեն սատարելը մեծ հակադարձ ազդեցություն կստեղծեր Ռուսաստանի դեմ:
Վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ խուսափելով վիճարկել Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականությունը՝ անգամ Հայաստանի նման փոքր երկրներում կարող է ժողովրդավարություն հաստատվել՝ առանց վախենալու արտաքին միջամտությունից: Նման մեկ այլ օրինակ է նաև հարաբերականորեն ժողովրդավարական և ռուսամետ Ղրղզստանը: Ի վերջո, Հայաստանում ժողովրդավարության ճակատագիրն ավելի շատ կախված կլինի ներքին գործոններից, այլ ոչ Ռուսաստանի քայլերից: Հայաստանը կամ իր հետխորհրդային հարևանները քիչ բան կարող են անել Պուտինից ազատվելու կամ տարածաշրջանում Ռուսաստանի ռազմական և տնտեսական գերակայությունը նվազեցնելու համար, բայց դա չի խանգարում, որ այս երկրներում ժողովրդավարություն հաստատվի, գրում է նա։