Կրթության խնդիրները պետք է համակարգային ձևով լուծվեն, ոչ թե վերածվեն շոուի. Սերոբ Խաչատրյան
Նոր իշխանությունը դպրոցներից «կտրում է» կուսակցությունների ոտքը, վերացնում է կոռուպցիան, բայց համակարգային ի՞նչ փոփոխություններ է իրականացրել կամ պատրաստվում իրականացնել, ի՞նչ առաջնահերթություններ պետք է ունենար, առնվազն ի՞նչ արած լիներ այս ընթացքում: Այս մասին NEWS.am-ը զրուցել է կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանի հետ:
Ինչի՞ց պետք է սկսեր նոր իշխանությունը կրթական ոլորտի բարեփոխումները:
Մեր պետությունը անընդհատ գտնվել է կրթական բարեփոխումների գործընթացում: Բայց դրանք եղել են ոչ արդյունավետ, կեսից թողվել ինքնահոսի: Մեր կրթական համակարգը նման է փազլի. կան առանձին դետալները, բայց չկա ընդհանուր պատկերը: Դրա համար էլ բոլորը դժգոհ են: Որովհետև բարեփոխումները իրականացվում են առանց լուրջ նախապատրաստության: Եթե հարցնենք ուսուցիչներին, դասախոսներին Բոլոնիայի գործընթացի մասին, կտեսնենք, որ մեծ մասը դեմ է: Ինչու՞, որովհետև նրանք չեն դարձել այս բարեփոխումների կրողը, ու եթե նրանք այդ բարեփոխման կրողը չեն, շարժիչ ուժը չեն, առաջընթաց չի լինի: Նախարարությունը չի կարող վերահսկել, թե ինչ են անում հենց հիմա 37 000 ուսուցիչ դասարաններում կամ 15 000 դասախոս լսարաններում:
Իսկ նախարարի անակնկալ այցերը դպրոցներ կարո՞ղ ենք համարվել համակարգի վերահսկման մեխանիզմ: Եվ արդյունավե՞տ է դա արդյոք:
Դա որոշակի խնդիրներ հայտնաբերելու պրակտիկա է: Բայց կարևոր է, որ այդ խնդիրները երբ հայտնաբերվում են, համակարգային ձևերով լուծվեն, ոչ թե դա վերածվի շոուի, ցուցադրության, մարդ պատժելու ակցիայի: Բայց մի պահ էլ կա. եթե ինչ-որ դպրոցում, ինչ-որ խնդիր կա, դա չպետք է ընդհանրացնել մյուս դպրոցների վրա: Դրա համար էլ կարևոր է այն ինֆորմացիան, գիտելիքները, որ պետք է ունենա նախարարությունը դպրոցների մասին: Պետք է նախարարությունում տեղ տան այն մարդկանց, ովքեր ներսից գիտեն դպրոցն ու խնդիրները, ովքեր կտրամադրեն այդ ինֆորմացիան: Որովհետև հատ-հատ այցելելով մեզանից 5–6 տարի կպահանջվի միայն խնդիրները հասկանալու համար։
Իշխանափոխությունից հետո առնվազն ի՞նչ պիտի արած լիներ նախարարությունը, որ չի արել։
Հեղափոխությունից անմիջապես հետո իշխանությունը Հայաստանում ուներ վստահության մեծ պաշար: Այդ պահը պետք է օգտագործվեր ու արագ ծրագրային, գաղափարական քայլեր արվեին: Բայց ցավոք չարվեց: Ու իշխանության հանդեպ վստահությունն էլ որոշակի անկում ունեցավ: Իսկ առաջնահերթությունները հետևյալն են: Երկիրը միայն ժողովուրդը չէ, երկիրը երկիր է դառնում գաղափարներով, որոնք պետք է ժողովրդին բարձրացնեն, աճեցնեն, ու տանեն զարգացման: Վերջին ամիսների ընթացքում մենք այդպես էլ որևէ ռազմավարական գաղափար, որի շուրջ քննարկումներ կլինեն, չտեսանք: Իհարկե դպրոցների ապակուսակցականացումը, կոռուպցիայի դեմ պայքարը կարևոր էր: Բայց դա դեռ չի տանում զարգացման: Գաղափար է պետք: Ոչ թե նստենք քննարկենք՝ որ հիմնը պիտի լինի, այլ քննարկենք կրթության գաղափարներ: Գաղափարների շուրջ է պետք համախմբվել, եթե չհամախմբվենք գաղափարների շուրջ, կլինի այն հին տարբերակը. համախմբում կլանային շահերի շուրջ, բայց եթե ուզում ենք Հայաստանում առկա կլանային իրավիճակը քանդել, պետք է գաղափարների շուրջ միավորվենք, հակառակ դեպքում մեզ կմիավորի ինչ-որ բիզնես խլելը, փողն իրար մեջ բաժանելը, այն արատավոր պրակտիկաները, որոնք Հայաստանում տարիներ շարունակ եղել են:
Ի՞նչ կոնկրետ խնդիրներ կան, որոնց ԿԳ նախարարությունը պետք է առաջնահերթ անդրադառնա:
Առաջինը պետք է լինի զարգացման ծրագիր, արդեն երեք տարի Հայաստանը չունի կրթության զարգացման պետական ծրագիր: Դա օրենքի խախտում է: Սա էլ է պրոբլեմ, ինչու՞ երկրում երեք տարի չի ընդունվում կրթության զարգացման ծրագիր, որովհետև կա գաղափարական առաջնորդության պակաս: Ծրագիր չկա, ի՞նչ ենք մենք հիմա անում, չգիտենք: Բացի այդ, արդեն քանի տարի խոսվում է ուսումնական ծրագրերի, դասագրքերի բարելավման մասին, այդ հարցն էլ օդից կախված է: 2016թ. մեր բոլոր առարկայական ծրագրերը պիտի վերանայվեին, մինչև հիմա անորոշություն է, որովհետև այս մի նախարարը մտածում է այսպես, գալիս է մեկ ուրիշը, ասում է չէ, սա դնում ենք մի կողմ, հիմա այսպես ենք անում: Երեխաների և ուսուցիչների մեղքը ո՞րն է, որ մենք չենք կարողանում երկարաժամկետ պլանավորում անել կամ մեկի արածը մյուսը չի հավանում:
Թվում է՝ միայն պահանջներն են շատ: Ի՞նչ օժանդակություն, ի՞նչ գործիքակազմ է տալիս նախարարությունը ուսուցչին և ի՞նչ պահանջում:
Ցավոք սրտի, այսօր ո՛չ ֆինանսական աջակցություն կա ուսուցիչներին, ո՛չ մասնագիտական, որովհետև երկար տարիներ է՝ խնդիր կա վերանայել ուսուցիչների վերապատրաստման համակարգը: Բայց նորից անընդհատ ձգձգվում է: Արդեն երկու տարի է՝ խոսվում է Կրթության ազգային ինստիտուտի կրճատման, բարեփոխման մասին, բայց պրոցեսը շատ դանդաղ է գնում, իսկ դա ուսուցիչներին ավելի է լճացնում: Ոչ էլ նորմալ սոցիալական աջակցություն կա, օրինակ՝ նախորդ նախարարի ժամանակ կազմվում էր «Ուսուցիչ» ծրագիրը, իմաստն այն էր, որ ուսուցիչների համար պիտի լինեին խրախուսման մեխանիզմներ, սոցիալական աջակցության ծրագրեր, անցած տարվա մայիսին պիտի ներկայացվեր, համընկավ հեղափոխության հետ: Ու մինչ սպասում էինք այդ ծրագրի քննարկմանը, առաջ քաշվեց «Ուսուցչի վարքականոնը»: Պահանջների մի ցուցակ՝ ուղղված ուսուցիչներին: Կրթության նախարության խնդիրը ուսումնական հաստատություններին աջակցելն է, մասնագիտական աջակցություն ցույց տալը: Անընդհատ ներկայացվում են պահանջներ, բայց չկա աջակցություն, ստուգումներ կան, պատիժներ, բողոք, դժգոհություն կա, բայց աջակցություն չկա:
Իսկ հոգևորականի ներկայությունը դպրոցում, որ վրդովվեցրել էր նախարարին, արդյոք տեղի՞ն էր:
Եթե հոգևորականը դպրոցում դասղեկի ժամին էր ներկա եղել, դա օրենքի խախտում է: Դասղեկի ժամը պրոֆեսիոնալ աշխատանք է: Կան դասղեկներ, որոնք հատուկ վերապատրաստում են անցել, ունեն հատուկ պատրաստված դասղեկի աշխատանքի հետ կապված նյութեր: Դա պրոֆեսիոնալ գործունեություն է: Հիմա հարց եմ տալիս՝ ուսուցիչը կարո՞ղ է գնալ եկեղեցում պատարագ վարել: Դա հոգևորականի գործն է, դասղեկի ժամն էլ ուսուցչի գործն է: Ես այն կարծիքին չեմ, որ հոգևորականը որևէ կերպ չպիտի լինի դպրոցում, բայց դա պետք է լինի դասերից դուրս, դասղեկի ժամերից դուրս, միջոցառումներին, տոներին:
Այսինքն այսօրվա հանրակրթության խնդիրն այն է, որ չունենք ընդհանուր գաղափար, որի շուրջ կհամախմբվենք ու առա՞ջ կգնանք:
Այո՛, այդ գաղափարը մենք պետք է ստեղծենք, ես չեմ ուզում, որ մենք Սինգապուրի կամ Ֆինլանդիայի գաղափար բերենք, արհեստական դնենք, Հայաստանը սպեցիֆիկ երկիր է, մենք ունենք մեր խնդիրները: Ֆինլանդիան էլ է փոքր երկիր, բայց այն աշխարհագրական ուրիշ տիրույթում է, հարևաններն ուրիշ են, իր հոգեբանությունն ուրիշ է, հայ և ֆինլանդացի երեխաները տարբերվում են, պետք է ստեղծենք մեր կրթական համակարգը, իսկ դա պահանջում է լուրջ ու խորը քննարկումներ: Ավելին ասեմ՝ ինձ չի բավարարի, եթե նախարարությունն այս փուլում քննարկումներ անի։ Դրանք միշտ եղել են, մեզ պետք են ավելի խորը երկարատև քննարկումներ, մինչև գտնենք՝ մեր կրթական համակարգը ինչպիսի սյուների վրա պիտի կառուցվի:
Լուսինե Գաբրիելյան
Լուրեր Հայաստանից - NEWS.am