21-րդ դարի Հայաստանում գրքեր ե՞ն վառվում
1993 թվականից համայնքային գրադարանները գործում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների ենթակայության ներքո: Գյուղական գրադարաններում վիճակը, մեղմ ասած, մտահոգիչ է: Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնությունում մշակույթի նախարարության առաջարկով այս շաբաթ քննարկվել են համայնքային գրադարաններին վերբերող խնդիրներ:
Համայնքային գրադարանների թիվը վերջին 25 տարվա ընթացքում զգալիորեն կրճատվել է: 200-ից ավելի գրադարան է փակվել: Միայն անցյալ տարի 58 համայնքային գրադարան է դադարեցրել գործունեությունը: 1991 թվականի համեմատ գրականության ֆոնդը նվազել է չորս միլիոնով: Մտահոգիչ թվերը գրադարանային ասոցիացիայի փոխնախագահ Ռաֆիկ Ղազարյանն է ներկայացնում ու ավելացնում՝ համայնքային գրադարանների վիճակը այսօր անմխիթար է: Համայնքների խոշորացման ժամանակ գրադարանների հարցը լուծվում է ինքնաբերաբար: Գրադարանները փակվում են, հաստիքները՝ կրճատվում: Գրական ֆոնդը տնօրինվում է համայնքապետի հայացողությամբ:
<<Շատ գյուղերում գյուղապետը ասում է՝ ես մեծ գործ եմ արել, գրադարանը փակել եմ եւ ֆոնդը հանձնել դպրոցին: Բայց չ՞է որ դպրոցի խնդիրը ուրիշ է, համայնքի գրադարանի խնդիրը՝ բոլորովին ուրիշ: Ոչ մի գյուղի մարդ չի գնա դպրոցի գրադարանից գիրք վերցնի>>,- ընդգծում է նա:
Մշակույթի նախարարության մշակութային ժառանգության եւ ժող. արհեստների վարչության գլխավոր մասնագետ Նազիկ Հովասափյան համաձայն է: Գյուղական գրադարանները ամենաթույլ օղակներն են: Շատ համայնքերում մի քանի գյուղին մեկ գրադարան է բաժին հասնում: Այն դեպքում, երբ միջգյուղական տրանսպորտը կանոնավոր չի աշխատում: Ակնկալել, որ հոգսաշատ գյուղացին հոգնած օրվանից հետո, մի քանի կիլոմետր կկտրի –կանցնի մի գիրք վերցնելու համար առնվազն միամտություն է:
<<Համայնքային մեկ գրադարան ունենալը չի նշանակում, որ պահպանված է համայնքի բնակչության ընթերցանության սահմանադրական իրավունքը: Մենք կարող ենք հստակ արձանագրել, որ գործ ունենք սահմանադրական իրավունքի խախտման հետ>>,- նշում է նա:
Գրադարանները փակվում են, իսկ ի՞նչ է լինում գրքերի հետ: Համանքների մի մասում պնդում են, որ հավաքածուները տրվում են դպրոցներին, ինչը էլի կասկածելի է, որովհետեւ առանց իրավական փաստաթղթի է արվում: Համայնքային գրադարաններում ամենամոտավոր հաշվարկով վեցից- յոթ հազար գիրք կա եւ դրանց պահպանության հարցը օդում է մնացել:
<<Վերջերս ահասարսուռ մի լուր եմ լսել: Մեկ ամիս առաջ Վայոց Ձորի Հեր-հեր գյուղի համայնքային գրադարանը փակվել էր: Գյուղի գրադարանավարը, որը եկել էր վերապատրաստման դասընթացների պատմեց, որ գյուղացիներին առաջարկել էին վերցնել գրքերից, որը որ իրենց պետք է, մնացած ուղղակի վառել էին>>,- բարձրաձայնում է նա:
Երեւանի Ավ. Իսահակյանի անվան կենտրոնական գրադարանի տնօրեն Հասմիկ Կարապետյանը վրդովված է: Ամենաքիչը պետք է քրեական գործ հարուցվեր գյուղապետի նկատմամբ:
<< Գրադարանային հավաքածուն անկախ գտնվելու տեղից համարվում է Հայաստանի մշակութային ժառանգության անբաժանելի մասը եւ ինչ որ մի սուբյեկտ, որին ՏԻՄ օրենքով տրված է մշակութային այդ ժառանգությունը տնօրինելու խնդիրը, հանկարծ որոշում է, որ ինքը կարող է գիրքը այրել >>,- ընդգծում է նա:
<<Շատ քիչ , հավատարմագրված գրադարաններ կան, որ մշակույթի նախարարության ենթակայության տակ են գործում: Մենք գրություն ուղարկեցիքն տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարարություն, մեզ պատասխանեցին, որ համայնքը միավորվել է եւ գրադարանը գործում է խոշորացված համայնքում: Նրանք, իհարկե, չեն ասում, որ գրքերը այրել են , բայց դա փաստ է, որ պատմում էր ականատեսը >>,- հակադարձում է Նազիկ Հովասափյանը:
Քննարկման մասնակիցներին պատասխանը չի բավարարում: Ռաֆիկ Ղազարյանը վստահեցնում է, գրադարանային ասոցիացիայում տեղյակ չեն եղել: Հենց նոր իմացան եւ հետեւողական են լինելու հարցին: Մեկ տեղում, մասնավոր հարց լուծելով՝ խնդիրը չի վերանա՝ վստահ են մասնակիցները: Համակարագային լուծումներ են անհրաժեշտ:
<<21-րդ դարում գիրք է վառվում, դա սարսափելի է եւ մենք այդ մասին ուղղակի խոսում ենք… ոչ ոքի մտքով չի անցել գնալ ու անձամբ տեսնել ինչ է կատարվում: Այն ժամանակ, երբ գրադարանավարները, գրադարանի տնօրենները կմիավորվեն, ասելիք կունենան ու տեր կկանգնեն այդ ասելիքին՝ ոչ մի չինովնիկի մտքով չի անցնի չլսել նրանց>>,- ընդգծում է նախաձեռնության հիմնադիր ղեկավար Գեւորգ Թադեւոսյանը:
Քննարկումից հետո Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնությունը կապ հաստատեց Վայոց Ձորի փոխմարզպետ Նանե Ասատրյանի հետ:
<< Խնդրին ծանոթ ենք, գիտենք, որ Հեր- հեր գյուղի գրադարանը փակվել է, բայց գրքերը վառելու հետ կապված ինֆորմացիան չեմ կարող հաստատել: Մշակույթի փոխնախարար Վահե Բուդումյանի հետ վերջերս ենք հանդիպել եւ քննարկում ունեցել համայնքային գրադարանների հետ կապված ահազանգերի վերաբերյալ, որ ստացվել են եւ մարզպետարանում, եւ նախարարությունում: 21- րդ դարում, երբ զարգացած երկրներում գյուղական համայնքներում գրադարանները մշակութային հարթակներ ու հանգույցներ են դառնում մեզ մոտ կամայականորեն փակվում են ու պետք է հասկանանք որքանով են մի շարք գործընթացներ օրենքի սահմաններոում արվել>>,- պատասխանել է նա: